بروزرسانی: 24 تیر 1404
احکام زکات فطره; پرداخت زمان و مصارف طبیعی • تصویر از مجله Life
البته، بهتر است کالایی را انتخاب کنید که اکثر مردم آن منطقه یا شهر بیشتر از آن می خورند. (برخی از منابع تقلید ارزش صاع را بیش از سه کیلو می دانند که تقلید آنها باید به آن احترام بگذارند). شخص می تواند برای یکی از این اقلام به یک فرد فقیر کمک مالی کند.
وقت پرداخت زکات فطره است
فطره بیماران بستری بر عهده مدیر مالی آنها می باشد.
پس دادن زکات به فقیری که آن را صرف دارو یا پرداخت گناهانش می کند جایز نیست.
مقدار زکاتی که می توان به فقیر داد
اگر نان آورى در سفر باشد، ولىّ او بايد فطره او را بدهد، مگر اينكه چند روز در محل سفر مهمان كسى باشد كه نان آور او محسوب مى شود، در اين صورت فطره بر ميزبان واجب است.
کارگرانی که از کارفرما یا پرستارانی که در بیمارستان ها کار می کنند و همه کسانی که شرایط مشابه دارند غذا دریافت می کنند، زکات آنها بر عهده کارفرما یا بیمارستان نیست زیرا غذا جزء حقوق آنها محسوب می شود.
فطره نوزاد و دختری که همین الان پیش شوهرش رفت
فقیر کسی است که برای یک سال (یکباره یا متناوب) هزینه های معمول خود و خانواده اش را ندارد.
اما اگر مهمان بعد از غروب روز آخر ماه مبارک رمضان وارد خانه میزبان شود، زکات او بر عهده میزبان نیست.
بچه ای که در شکم مادر است فطره ندارد، یعنی در واقع هیچ کس را نان آور نمی دانند.
زکات کسانی که سرپرست خود را از دست داده اند
ولى اگر کسى در این مدت زکات خود را نپردازد، باید هر چه زودتر آن را بدهد، ولى نیت و قضا نکند.
فطره مسافران، بیماران، سربازان و کارگران
پرداخت فطره در ماه رمضان صحیح نیست (مراقب باشید!)
مستحب است انسان ابتدا زکات فطره را به خویشاوندان فقیر بدهد و اگر فقیر نیستند به همسایگان فقیر یا افراد عالم و نیکوکار و فقیر بدهد.
به گناهکاران زکات بدهید
زکات فطره آنقدر مهم است که اگر سرپرست خانواده بعد از غروب آفتاب بمیرد، فطره و نان آور خانه او از اموال او پرداخت می شود.
زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟
- بالغ شدن
- عاقل باش
- برده هیچکس نباش
- فقیر نباش
زکات فطره هر نفر سه کیلو (یک صاع) گندم یا جو یا خرما یا برنج یا کشمش یا ذرت و مانند آن است.
اگر دختری قبل از غروب آفتاب، یعنی بعد از پایان دوران عقد نزد شوهرش برود، رسماً در خانه شوهر شروع به زندگی مشترک می کند. اما اگر بعد از غروب ماه مبارک رمضان نزد شوهرش برود، زکاتش بر پدر واجب است (ولی قبلی).
فرقی نمی کند نان خور قد بلند باشد یا کوتاه، مسلمان باشد یا غیر مسلمان، عاقل باشد یا نباشد.
فطره بچه در شکم مادر
پرداخت زکات فطره به افراد غیر فقیر
کسی که سید نیست نمی تواند فطره یا نان آور خود را به سید بدهد.
بنابراین اگر کسی در ماه مبارک رمضان زکات فطره را داده است، باید بعد از پایان ماه مبارک رمضان آن را دوباره بپردازد.
در روز عید، اگر کسی می خواهد نماز عید را بخواند، باید قبل از نماز عید، زکات خود را با احتیاط بپردازد.
به نظر بسیاری از علما، انتقال زکات فطره از شهری که آن را پرداخت می کند به شهر دیگری صحیح نیست.
مجله ازدواج
اگر کسى در وقت شب عید فطر (که فرداى آن شب، روز عید است) بالغ و عاقل و هوشیار باشد و فقیر نباشد، باید خرج او را بدهد، حتى همه کسى که مى خورند. نان او (یعنی در نظر مردم تحت قیمومیت اقتصادی او هستند و جانشان از مال او مطمئن است) زکات فطره را بپردازد. حتی اگر غیر مسلمان نان خور مسلمان باشد، زکات فطره باید برای او پرداخت شود.
فقیر کیست؟
انسان نمی تواند پول یا جنسیتی را که برای زکات گذاشته است با پول یا جنس دیگری عوض کند، بلکه باید همان را بپردازد.
اگر هنگام غروب آفتاب به فقیری بدهکار باشد، می تواند زکات فطره خود را حساب کند.
موارد استفاده از زکات فطره
فقیری که زکات می گیرد لازم نیست عادل باشد و زکات را می توان به فقیر بدکار نیز داد. (فاسق كسي است كه يك بار گناه كبيره كرده و توبه نكرده باشد و يا گناه صغيره را بيش از يك بار مرتكب شود ولي هنوز توبه نكرده باشد).
پرداخت زکات به مستها و کسانی که آشکارا مرتکب گناه می شوند
برخی از علمای فعلی، مهمانی را که نزد صاحبخانه است، برای همان غذای نان خوار افطار نمی کنند و زکات او را بر خود واجب می دانند نه میزبان. با رضایت صاحب خانه وارد می شود و نان آور خانه او محسوب می شود، بر او (یعنی میزبان) واجب است.
سربازانی که در پادگان ها و مرزهای کشور به اسلام و کشور خدمت می کنند، نان آور حکومت محسوب نمی شوند و فطره آنها بر هرکسی که مثلاً پدرش باشد، واجب است. ولى اگر ولى نداشته باشند و فقير نباشند بر آنها واجب است و اگر فقير باشند فطره آنها بر کسى واجب نيست.
برخی منابع تقلید معتقدند که زکات فطره مختص شیعیان فقیر و نیازمند است و در شش مورد دیگر قابل استفاده نیست. پس خوب است همه مؤمنان زکات فطره خود را در مذهب شیعه خرج فقرا کنند.
مبادله پول یا رابطه جنسی که برای زکات کنار گذاشته شده است
البته بهتر است به فقرای شیعه پرداخت شود.
اگر کسي چند روز قبل از عيد فطر وارد خانه ميزبان شود (مثل مسافري که در خانه خويشاوندش مي ماند) و ميهمان او باشد و تا غروب آفتاب مهمان او بماند، به گفته همه علما نان آور خانه است. میزبان و فطره او وابسته به میزبان است.
فطره سادات و نه سادات
زکات فطره آنقدر مهم است که اگر سرپرست خانواده بعد از غروب آفتاب بمیرد، فطره و نان آور خانه او از مال او پرداخت می شود. ولى اگر قبل از غروب آفتاب بميرد، فطره ميت يا نان آور او از مال او لازم نيست، ولى اگر ورثه فقير نباشند، فطره هر يك از آنها خود را تحميل مى كند.
قصد قربت در پرداخت زکات فطره
البته اگر سخت افزار یا پول به هر دلیلی از بین برود، مثلاً خراب شود یا توسط دزد گرفته شود، باید با چیز دیگری جایگزین شود.
انتقال زکات به شهر دیگر
از آنجایی که زکات فطره یکی از عبادات مالی است، باید به قصد قرب الهی پرداخت شود.
مقدار زکات فطره
همان طور که گفته شد پرداخت زکات فطره بر فقیر واجب نیست و نیازمندان نیز باید زکات خود را به فقرا بپردازند، پس فقیر باید از نظر شرعی شناخته شود.
اگر نوزادی قبل از غروب آفتاب در آخرین روز ماه مبارک رمضان به دنیا بیاید، زکات او بر عهده پدر است، اما اگر پدر نداشته باشد، باید زکات مادرش را بپردازد.
اگر بداند فقیری زکات را در راه گناه خرج می کند، نباید زکات را به او بدهد و اگر می داند باید دوباره به فقیر دیگری بدهد.
اما سادات می توانند برای خود و خانواده خود به سادات یا غیر سادات فطره بدهند. در مورد آنها ملاک سرپرست خانوار است، حتی اگر غیر از سید تحت سرپرستی او باشند.
فطره کسی که به فقیر بدهکار است
فطره نوزادی که بعد از غروب آفتاب در آخرین روز ماه مبارک رمضان به دنیا می آید بر عهده هیچکس نیست.
فطره کسي که ولي او فطره نمي دهد
این موارد عبارتند از 1. فقیر 2. فقیر یعنی کسانی که وضعیتشان حتی بدتر از فقرا است 3. مسافرانی که در راه گیر کرده اند و پولی برای بازگشت ندارند 4. بدهکارانی که نمی توانند بدهی خود را پرداخت کنند. محبت خدا به این معناست که در تمام کارهای خیر، منافع او به طور کلی به مسلمانان برسد، مانند ساختن و تعمیر مساجد، جاده ها، پل ها، مدارس، بیمارستان ها و غیره. که وظیفه جمع آوری زکات و دادن آن به نیازمندان را بر عهده دارند.
اگر ولی کسی زکات فطره او را نپردازد، به فرموده امام خمینی (ره) فطره بر او واجب نیست. (البته به گفته برخی از علما اگر فقیر نیست فطره خود را با احتیاط بپردازد).
فطره در عصر عید سعید فطر دعوت شده است
کسى که نان آور دیگرى است، فطره خود را بر عهده ندارد، ولى اگر بدون اذن ولىّ بپردازد، ولى باید دوباره بدهد.
پس از پایان ماه مبارک رمضان یعنی شب عید سعید فطر، افرادی که دارای شرایط هستند باید زکاتی به نام زکات فطره را بپردازند که میزان و میزان استفاده از آن در زیر ذکر خواهد شد.
نان آور انسان همه کسانی هستند که از نظر اقتصادی و خوراکی به مال او وابسته اند، یعنی امور اقتصادی و خوراک آنها از مال او تأمین می شود.
درباره مهمانی که قبل از غروب عید فطر وارد خانه صاحب خانه می شود، نظرات مختلفی وجود دارد.
پرداخت زکات به مست یا کسی که آشکارا و در ملاء عام مرتکب گناه می شود (هر گناهی) صحیح نیست، هر چند زکات را در معصیت خرج نکند، چنانکه برخی از علما دادن زکات به کسی را صحیح نمی دانند. نماز نمی خواند
پرداخت زکات به کسی که آن را در گناه خرج کند
بنابراین اگر کسی یک سال هزینه نداشته باشد ولی بیکار نباشد و ماهانه درآمد داشته باشد فقیر محسوب نمی شود، ولی کسی که یک سال هزینه دارایی برابر نداشته باشد و او نیز بیکار باشد فقیر محسوب می شود. اما بیکاری که برای سال بعد هزینه دارد فقیر محسوب می شود.
نان خور کیست؟
ملاک این است که او سرپرست خانواده باشد یا نه، پس اگر غیر سید، مخارج مادر سیدش را بر عهده بگیرد، باید تمام زکات فطره خود را به غیر اهل حدیث بدهد. همچنین اگر سید غیر ساداتی فرزند یتیم سادات را به فرزندی قبول کرده باشد باید به غیر سادات فطره بدهد.
نویسنده: تیم تحریریه دکتر انوشه